ANTIΓΟΝΗ : ΕΝΑ ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ  ΣΤΟΝ ΚΑΙΡΟ ΤΗΣ ΠΑΝΔΗΜΙΑΣ

Στη Β’ Λυκείου στα πλαίσιο του μαθήματος των Αρχαίων Ελληνικών διδάσκουμε την τραγωδία του Σοφοκλή «Αντιγόνη». Δεν σας κρύβω ότι είναι ένα μάθημα που αφήνει αδιάφορους τους μαθητές (στην πλειοψηφία τους) και κουράζει αφάνταστα τους διδάσκοντες (λόγω αυτής της αδιαφορίας).

Η ιστορία της νεαρής κοπέλας που με το πείσμα της και την επιμονή της να θάψει τον αδελφό της κόντρα στα κελεύσματα του άρχοντα θείου της οδηγείται σε έναν τραγικό θάνατο που συμπαρασύρει και άλλους δεν κεντρίζει το ενδιαφέρον  των 17χρονων ελληνόπουλων. Είναι εμφανές ότι δεν μπορούν να ταυτιστούν με αυτό το πλάσμα που με τέτοιο θάρρος (ή θράσος;) στέκεται απέναντι στον άρχοντα της πόλης υπερασπιζόμενη αυτό που εκείνη θεωρεί σωστό.

Η σύγκρουση ανάμεσα στο κορίτσι και τον άρχοντα της πόλης είναι ομολογουμένως πολυεπίπεδη. Στις όλο ένταση στιχομυθίες τους διακρίνουμε την  αιώνια πάλη ανάμεσα στο αρσενικό και το θηλυκό,  στους γραπτούς και άγραφους νόμους των θεών (ἄγραπτα κἀσφαλῆ θεῶν νόμιμα), στο χρέος και τη διαταγή, στην ανθρωπιά και στην απανθρωπιά, στην αξία και στην αρχή,  στο δίκαιο και στο…δίκαιο.

Ναι, γιατί και οι δύο φαίνεται να έχουν δίκαιο. Και οι δύο το υπερασπίζονται λυσσαλέα. Από την πλευρά του πολίτη ο ένας, από την πλευρά της εξουσίας ο άλλος. Στα πρόσωπα των δύο αυτών τραγικών ηρώων μπορούμε καθαρά να διακρίνουμε  την αντιπαράθεση του ατομικού και του συλλογικού, μια αντιπαράθεση που σήμερα είναι περισσότερο  αισθητή από ποτέ.

Με τη στάση της η νεαρή Αντιγόνη διακηρύσσει ότι ο πολίτης είναι ελεύθερος να διαφεντεύει τη ζωή του, όπως εκείνος θέλει. Και εκείνη δηλώνει ότι ενεργεί , όπως ενεργεί, γιατί όλη της η ύπαρξη είναι διαποτισμένη από την αγάπη (οὔτοι συνέχθειν, ἀλλά συφιλεῖν ἔφυν). Αυτή είναι το κίνητρό της, αυτή είναι που καθορίζει τη δράση της και αυτή είναι που θα την οδηγήσει στην ανήλιαγη τιμωρία της, αφού πριν έχει υψώσει το ανάστημά της στην εξουσία, δείχνοντας ότι υπάρχει κι άλλος δρόμος.

Ο Κρέοντας από την άλλη δηλώνει από την πρώτη στιγμή «…γιατί το ξέρω πως είναι μοναδικό σωσίβιο(η πόλη) και μόνο πάνω στης πόλης το σκαρί, ορθό σαν πλέει, δημιουργούμε τις φιλίες μας»,  νομιμοποιώντας έτσι τη διαταγή του που αφορά νεκρούς και ζωντανούς. Μια διαταγή που δεν βρίσκει σύμφωνη όλους τους πολίτες, όπως αργότερα ο ίδιος του ο γιος θα τολμήσει να ξεστομίσει (Οὔ φησι ὁμόπτολις λεώς τῆσδ᾽ Θήβης) στην προσπάθειά του να τον πείσει να αλλάξει γνώμη.

 

Ο μεταξύ τους διάλογος είναι αποκαλυπτικός όσον αφορά την άποψη του Κρέοντα σχετικά με το ποιος κυβερνά, πώς κυβερνά, γιατί κυβερνά. Τα ερωτήματα που θέτει επίκαιρα : «Πόλις γὰρ ἐρεῖ ἡμῖν ἁμὲ χρὴ τάσσειν;», «Ἄλλῳ γὰρ ἢ ᾽μοὶ χρή με ἄρχειν τῆσδ᾽ χθονός;», «Ἡ πόλις οὐ νομίζεται τοῦ κρατοῦντος;».  Επίκαιρα και δηλωτικά της στάσης του ίδιου του κυβερνήτη απέναντι στα πράγματα. Κυβερνά μ ια πόλη που λογίζεται δική του, πολίτες  που είναι ιδιοκτησία του και οι οποίοι δεν επιτρέπεται με κανέναν τρόπο να συμμετέχουν στη διαμόρφωση των νόμων (κάτι που η Αντιγόνη με την παρέμβασή της αποτόλμησε).

Αγαπημένοι μου μαθητές, οι τραγωδίες εκφράζουν και απευθύνονται σε κάτι αρχέγονο που υπάρχει μέσα σας. Ο Σοφοκλής δεν επέλεξε τυχαία αυτήν την ιστορία (ή μύθο, όπως θέλετε πείτε την). Η σύγκρουση ανάμεσα στα δύο αυτά πρόσωπα είναι μια διαχρονική πάλη ανάμεσα  στον εξουσιαζόμενο και στον εξουσιαστή, ανάμεσα σε αυτόν που θεωρεί ότι πρέπει να εισακούγεται και σε αυτόν που θεωρεί ότι μία πόλη / κράτος/ χώρα είναι τσιφλίκι του.

Αγαπημένοι μου μαθητές, το τέλος αυτού του θεατρικού έργου που έρχεται στην επικαιρότητα ,  ιδίως όταν έχουμε εκτροπή του δημοκρατικού πολιτεύματος με ψευδεπίγραφα διλήμματα, διδάσκει πρωτίστως όσους ασκούν την εξουσία ότι η πορεία είναι προδιαγεγραμμένη : αυτός που δεν αφουγκράζεται τη θέληση των πολιτών, αυτός που αυθαιρετεί στο όνομα κάποιων υψηλών –τάχα-  ιδανικών  τελεί σε  απόλυτη τύφλωση. Όταν έρθει το φως, θα είναι αργά. Και τότε δεν του μένει παρά να αναφωνήσει ως άλλος Κρέων « Πάρτε με ,δούλοι, σύρτε με γρήγορα μακριά, γιατί δεν είμαι παρά ΤΙΠΟΤΕ».  

 

 

 

 

 

Η ΘΥΣΙΑ ΤΗΣ ΜΑΝΑΣ ‘Η ΜΑΝΑ ΤΗΣ ΘΥΣΙΑΣ

Η δική μου γενιά μεγάλωσε με τη μόνιμη επωδό «πόσες θυσίες έχω κάνει εγώ για να σε μεγαλώσω!». Αυτό – θες δε θες- σου δημιουργεί  ένα αίσθημα ευθύνης απέναντι σε αυτόν που σε μεγάλωσε και ταυτόχρονα μία ενοχή ότι ο ερχομός σου τσαλαπάτησε τα όνειρα και τις επιθυμίες κάποιου ανθρώπου  που  από τη στιγμή της εμφάνισής  σου στον μάταιο τούτο κόσμο αναγκάστηκε να παραιτηθεί από τα όνειρά του.

Την πρωτοκαθεδρία σε αυτό έχουν αναμφισβήτητα οι μητέρες. Σύμμαχός τους τα δάκρυα που κυλούν στα μάτια τους κάθε φορά που μιλάνε για τις θυσίες τις οποίες βέβαια δεν προσδιορίζουν. Αρνήθηκαν κάποια έδρα στο Πανεπιστήμιο και έμειναν σπίτι, για να μεγαλώσουν τα παιδιά τους; Είχαν μπροστά τους μεγάλη καριέρα στη show   bizz και εγκατέλειψαν τις διεθνείς σκηνές ή πίστες για να βυζαίνουν ένα μωρό;

Στις πλείστες των περιπτώσεων τα ερωτήματα μένουν αναπάντητα. Και στις πλείστες των περιπτώσεων δεν υπάρχει καμία θυσία. Γιατί μπορεί να θεωρείται ότι «μητέρα»  και «θυσία» είναι δύο έννοιες αλληλένδετες , όμως εγώ,  που υπήρξα και κόρη και τώρα είμαι και μητέρα,  θεωρώ ότι εδώ συγχέονται δύο έννοιες , η θυσία και η αγάπη.  Η αγάπη που γεννιέται από τη στιγμή που γεννιέται και η λαχτάρα για τεκνοποίηση, που παίρνει σάρκα και οστά όταν πρωτοαντικρίζεις το μωρό και που το συνοδεύει σε κάθε του αναπνοή.

Αγάπη , λοιπόν, και όχι θυσία. Η Αγάπη η άδολη, η απέραντη, η χωρίς όρια και δεύτερες σκέψεις είναι αυτή που κάνει τη μητέρα να μπαίνει μπροστά στο παιδί της ,γ ια να το προστατεύει. Η Αγάπη είναι αυτό που την ωθεί να βάζει πίσω κάθε δική της επιθυμία, Η Αγάπη είναι αυτή που μετακινεί «βουνά». Γιατί κανένα «βουνό» δεν μπαίνει ανάμεσα σε αυτήν και το παιδί της.

Γι’αυτό ,λοιπόν, όλες εσείς οι μανούλες – και οι πατερούληδες- καλό είναι να μην επικαλείστε ( και να μην  ζητάτε) θυσίες. Η αγάπη είναι εκεί και ξέρει τι θα κάνει τη δεδομένη στιγμή. Δε λαθεύει! Ακόμα και αν της προσάψεις κάποιο ολίσθημα, δεν μπορείς να της κρατήσεις κακία. Γιατί η αγάπη – και η μητρική και η πατρική-  «όλα τα ανέχεται, όλα τα πιστεύει, όλα τα ελπίζει, όλα τα υπομένει.».

 

HOMO ERECTUS, HOMO SAPIENS, HOMO….ANEMVOLIASTUS

Ένα σκωπτικό κείμενο σε σκοτεινούς καιρούς

 

Στην Ελλάδα του 2021 -200 χρόνια από την ελληνική Επανάσταση- εμφανίστηκε ένα καινούργιο είδος ανθρώπου με πολύ συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Ο νεοφερμένος αυτός τύπος είναι «αμαρτωλός», «τζαμπατζής», «αρνητής», «ψεκασμένος». Είναι υπεύθυνος για τη διασπορά του ιού, για το κλείσιμο της οικονομίας, για τα μέτρα και τα αντίμετρα. Είναι επίσης εκείνος που δεν  αγαπάει τον πλησίον του, που δεν διακρίνεται για την αλληλεγγύη και τα άλλα ευγενή συναισθήματα, μοναχοφάης και πλεονέκτης.

Γιατί αυτός ο homus  δεν είναι κάτι το συνηθισμένο. Είναι συνωμοσιολόγος, αγαπάει να βλέπει βίντεο που αναπτύσσουν θεωρίες διαφορετικές από αυτές που διατυμπανίζουν συγκεκριμένα (όλο τα ίδια και τα ίδια) πρόσωπα στα πάνελ κεντρικών καναλιών και δεν υπακούει στα κελεύσματα της εξουσίας.

Πιστεύει μάλιστα – άκουσον άκουσον- ότι πρέπει να είναι υπεύθυνος για την ατομική του υγεία ( πού ακούστηκε κάτι τέτοιο! Μόνο στο Σύνταγμα της  Ελλάδος!), ότι πρέπει να ζυγίσει όλες τις παραμέτρους πριν αποφασίσει ποιο φάρμακο θα λάβει, αν κρίνει βέβαια αναγκαίο να το λάβει.

Τελικά είναι ένα θρασύτατο όν, που έχει κατέβει (από πού δεν ξέρω) στην Ελλαδίτσα μας, στην οποία παρεμπιπτόντως όλα έβαιναν καλώς μέχρι την εμφάνισή του. Δεν θα έπρεπε καν να κυκλοφορεί ανάμεσά μας, αλλά το κάνει. Επρεπε να είχε καταφύγει στα βουνά σαν τους αρματωλούς και τους κλέφτες (έτσι, για το επετειακό του πράγματος!),

Όμως, δε χρειάζεται οι φιλήσυχοι και εμβολιασμένοι συμπολίτες μας να ανησυχούν. Γιατί ο ελέω θεού…ξέρει ακριβώς τι πρέπει να κάνει, πριν αυτά τα υποκείμενα(!) πέσουν πάνω στους αγαπημένους του σαν τις ακρίδες στην μακρινή Αίγυπτο. Ξέρετε πότε…  Τότε, όταν ο Μωυσής έκανε υπεράνθρωπες προσπάθειες να βγάλει τον εκλεκτό  λαό του Κυρίου εκτός των τειχών.

Θα τους αποκλείσει από κάθε διασκέδαση και ψυχαγωγία. Θα εμποδίσει την ελεύθερη κυκλοφορία τους, θα τους αφήσει χωρίς εργασία (άλλωστε δεν αξίζει να εργάζονται αυτά τα ποταπά σκουλήκια) και στη συνέχεια  θα τους κλείσει μέσα στο σπίτι τους, γιατί εκεί τους αξίζει να μείνουν.

 Βρισκόμαστε μπροστά σε μια μεγάλη πρόκληση και σε έναν καινούργιο διχασμό. Ο τόπος μας γνωρίζει καλά από τέτοιους. Γυρίσαμε πίσω στη Γερμανία του 30 και 40. Κάποιοι φαίνεται ότι θα οδηγηθούν στα «στρατόπεδα» και θα κάνουν το «ντουζάκι» τους. Πέρα από τον πόνο και την οργή ευελπιστώ ότι θα εμφανιστεί μια καινούργια Άννα Φράνκ που θα γράψει το ημερολόγιό της , παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές.

TA ΔΙΚΑ ΜΑΣ ΔΕΚΑΝΙΚΙΑ!

Στους μαθητές μου της Α’ Λυκείου συνηθίζω να διαβάζω ένα παραμύθι με τίτλο «ΤΑ ΔΕΚΑΝΙΚΙΑ», από την υπέροχη και ανεκτίμητη συλλογή παραμυθιών από όλον τον κόσμο της Λιλής Λαμπρέλλη (2013: 31-36). Σε αυτό το απόσταγμα γνήσιας σοφίας ένας βασιλιάς μένει ανάπηρος μετά από ένα ατύχημα. Δεν πρόκειται να ξαναπερπατήσει και καταδικάζει και τους υπηκόους του να τον μιμηθούν με την επιβολή νόμου που ο ίδιος θέσπισε. 

 Από τότε οι κάτοικοι της περιοχής περπατούσαν με δεκανίκια, μιμούμενοι τον βασιλιά τους που φαίνεται να ικανοποιείται από το θέαμα. Όλοι πια ήταν ίδιοι. Όλοι εκτός από έναν! Τον γέροντα που ήρθε από τα βουνά. Που περπατούσε στα δυο του πόδια. Που δεν ξέμαθε να περπατάει, γιατί απλά δεν ακολούθησε τον νόμο. Τους κάλεσε να περπατήσουν πάλι σαν και πρώτα. Ο Βασιλιάς είχε πεθάνει. Δεν είχαν τίποτε να φοβούνται πια.

 Μάταια οι κάτοικοι προσπάθησαν να σταθούν στα πόδια τους. Είχαν πια ατροφήσει! Κι όταν μια ομάδα έμαθε μετά από επίπονες προσπάθειες να περπατά, ο νόμος ήταν αμείλικτος. Ο γέροντας και οι νεαροί που τόλμησαν να κυκλοφορήσουν χωρίς στηρίγματα καταδικάστηκαν σε θάνατο. Και οι άνθρωποι της πολιτείας δεν ξαναστάθηκαν ποτέ στα πόδια τους. Και όλοι είχαν να διηγούνται έναν μύθο : πώς κάποτε κάποιοι περπατούσαν « με το σώμα στητό και τα χέρια ελεύθερα». 

 Τον τελευταίο καιρό έχω αρχίσει να διερωτώμαι αν έχουμε περιέλθει και εμείς σε αυτήν την κατάσταση. Αν με όχημα «τον νόμο» θα ξεχάσουμε σιγά σιγά ελέω πανδημίας να περπατάμε ελεύθεροι.Αν θα αποκτήσουμε πατερίτσες και θα απαγορεύεται η οποιαδήποτε προσπάθεια να σταθούμε στο ύψος μας. Στο ύψος που ταιριάζει στο είδος μας και στον πολιτισμό μας. 

 Βρισκόμαστε όλοι θεατές – άλλοι ενεργητικοί και άλλοι παθητικοί- σε ένα θέαμα που φαίνεται ότι δεν το επιλέξαμε. Ή μήπως το επιλέξαμε; Γιατί η αδιαφορία ή η παθητικότητα αποτελεί συναίνεση. Και η συναίνεση σημαίνει αποδοχή και συνενοχή.

 Μήπως πάλι ο φόβος μας παρέλυσε τα πόδια; Μήπως μας παρέλυσε και το νου; Γιατί κλείνουμε τα μάτια σε αυτό που είναι τόσο κοντά μας; Αισθανόμαστε σίγουρα μια απειλή. Είναι ο ιος. Αυτός που από πέρυσι μας τόνισαν ότι είναι ο αόρατος εχθρός. Για να μπορεί ο ορατός να δουλεύει υποχθόνια, χέρι χέρι με τα μέσα ενημέρωσης . Για να τρομοκρατεί και να διχάζει. 

 Περιμένω τον γέροντα. Δεν ξέρω πότε και από πού θα έρθει. Δεν ξέρω αν θα μπορέσει να μας διδάξει να περπατάμε ελεύθεροι ξανά. Να μας θυμίσει ότι οι νόμοι είναι για να μας προστατεύουν κι όχι να μας απειλούν, ότι το παρελθόν μάς έχει διδάξει ότι τα εγκλήματα δεν πρέπει να επαναλαμβάνονται και ότι ο σεβασμός στα ανθρώπινα δικαιώματα είναι η δικλείδα ασφαλείας όλων μας. 

 Ο εχθρός δεν είναι ο συνάνθρωπός μας. Αρρωστος ή υγιής είναι ο φίλος μας, ο συμμαθητής μας, ο συνάδελφός μας. Εμβολιασμένος ή μη είναι ο ίδιος που με χαρά χαιρετούσαμε στο δρόμο. Αυτά κανένας ιός δεν μπορεί να τα αλλάξει. Κι ας έχουμε οδηγό μας αυτό που σκέφτηκε ο γέροντας , όταν εκδιώχθηκε από το χωριό γιατί υποστήριξε το αυτονόητο : « …όταν κάποιος είναι σκλάβος μιας ανημπόριας ανύπαρκτης για τόσο πολύ καιρό, δεν μπορεί να γίνει ελεύθερος από τη μια στιγμή στην άλλη . Θα πληγωθεί . Γιατί η τόλμη δεν αρκεί. . Χρειάζεται και υπομονή και επιμονή και πειθαρχία η ελευθερία. Και κανένας δεν μπορεί να σου την επιβάλει , αν βαθιά μέσα σου δεν την λαχταράς»( Λαμπρέλλη, 2013: 33-34).

 Υγεία και ευθυκρίσια σε όλους !